دوفصلنامه علمي

در دوره‌های مختلف تاریخی همواره تأثیرپذیری هنر هر دوران از آیین، دین و اعتقادات حاکم بر هر جامعه وجود داشته است. علاوه‌بر آن پیشینه تاریخی و اعتقادی جامعه موردبررسی نیز سهم بزرگی را در شکل‌گیری هنر آن عهده‌دار بوده است. ایرانیان طی دوره‌های مختلف تاریخی با دقت و ظرافت تمام به خلق آثاری ارزنده دست یافتند و برای زیباتر جلوه‌نمودن، آنها را با نقش‌مایه‌های متنوع آراستند. پس از اسلام بیشترین تلاش هنرمندان صرف نگارش و آراستن آیات الهی و به‌ویژه قرآن، کتاب آسمانی مسلمانان، گردید. یکی از پرکاربردترین آرایه‌های قرآنی را می‌توان نشان‌های قرآنی دانست که استفاده زیاد از نقش‌مایه گل در حالت‌های گوناگون در آن دیده می‌شود. معرفی و تحلیل نقش‌مایه‌ گل در آثار ایران پیش از اسلام و تطبیق این نقش‌مایه‌ها با نشان‌های قرآنی، هدف اصلی این تحقیق است. سؤالات تحقیق عبارت‌اند از: وجوه تشابه بین نقش‌مایه گل در نشان‌های قرآنی و آثار ایران پیش از اسلام کدام است؟ وجوه تشابه در کدام دسته از نقوش گل‌ها دیده می‌شود؟ برای رسیدن به پاسخ این سؤالات، نمونه‌هایی از نشان‌های قرآنی دربردارنده نقش‌مایه گل متعلق به قرآنهای قرن‌های چهارم تا نهم ه.ق. انتخاب و با نمونه‌های مشابه در آثار ایران باستان، مطابقت داده شد.

این تحقیق، به روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد تطبیقی با بررسی اسناد کتابخانه‌ای و مشاهده آثار به گردآوری داده‌ها پرداخته است. نتایج آن، نشان داد که در نشان‌های پنج آیه، نشان‌های متصل به سرسوره و نشان‌های حزب و جزء و نشان‌های تزیینی می‌توان نقش‌مایه گل را ملهم از نقوش به‌کاررفته در آثار ایران باستان، از دوره پیش از زردشت تا دوره ساسانیان، مشاهده نمود که در حالت‌ها و زوایای گوناگون به‌کار رفته است.