1- دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران.
2- دانشیار، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران. ، f.mahmoudi@umz.ac.ir
3- استاد، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران.
چکیده: (4166 مشاهده)
در این مقاله، تصاویر دو نسخه خطی شاهنامه بزرگ ایلخانی و سمک عیار آل اینجو، از منظر جامعهشناسی هنر مورد بررسی قرار گرفتهاند. هر دوی این آثار، مربوط به اواخر حکومت ایلخانان؛ یعنی اوایل قرن هشتم هجری قمری هستند. اواخر دوره ایلخانی، دورهای است که نارضایتی طبقات مختلف ایرانی، به اوج و قدرت حاکمان مغولی نژاد ایلخانی، به پایینترین سطح خود رسیده بود. دو نسخه خطی انتخابشده، مربوط به دو شهر با شرایط اجتماعی متفاوت هستند. هدف این بوده است که با استفاده از رویکرد ساختگرایی تکوینی، نگارههای موجود در این دو نسخه و ساختارهای معنادار تصاویر بررسی شده؛ سپس، جامعه ایرانی و طبقات موجود در آن دوره مورد مطالعه قرار گرفته و ساختارهای اصلی آنها شناسایی شوند. مطالعه نشان میدهد که هنرمندان این دو اثر، به دو طبقه اجتماعی دارای جهانبینی، آگاهیهای ممکن، خواستهها و آرزوهای متفاوت تعلق داشتهاند. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و بر اساس رویکرد ساختگرایی تکوینی گلدمن در دو مرحله درک و تشریح است. سؤال اصلی پژوهش این است که ارتباط ساختار معنادار آثار نگارگری و طبقه اجتماعی هنرمندان در دوره ایلخانی چیست؟ تحقیق، از نوع تطبیقی بوده و روش آن، توصیفی- تحلیلی است. یافتههای پژوهش حاکی از این هستند که ویژگی آثار هنری، برخاسته از کلیت جامعه نیست، بلکه ریشه در طبقات دارد و دلیل اختلاف سبکی تصاویر شاهنامه بزرگ ایلخانی و سمک عیار، در تفاوت طبقههایی است که دو گروه هنرمندان در تبریز و شیراز به آن تعلق داشتند. نتیجه مطالعه، مبین این است که ساختارهای معنادار موجود در کتاب شاهنامه بزرگ ایلخانی با ساختارهای اصلی طبقه نخبگان و بزرگان ایرانی ساکن در تبریز، همارز بوده و ساختارهای معنادار تصاویر کتاب سمک عیار با ساختارهای اصلی طبقه هنرمندان محلی ساکن در شیراز که با زندگی مردم روستایی و پیشهوران شهری احساس نزدیکی میکرده نیز همارز و یکسان هستند.
نوع مطالعه:
پژوهشي |
موضوع مقاله:
هنرهای تجسمی