دوره 13، شماره 26 - ( 10-1402 )
دوره 13 شماره 26 صفحات 78-63 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Sadati N. (2023). Comparison of authorial perception in Ikhwan al-Safa’s view with Gestalt perception in art based on the relationship between the whole and the parts. mth. 13(26), 63-78. doi:10.61186/mth.13.26.63
URL: http://mth.aui.ac.ir/article-1-1972-fa.html
URL: http://mth.aui.ac.ir/article-1-1972-fa.html
ساداتی ناصر. مقایسه ادراک تألیفی نزد اخوان‌الصفا با ادراک گشتالتی در هنر بر پایه مناسبات میان کل و اجزاء نشريه علمي مطالعات تطبيقي هنر 1402; 13 (26) :78-63 10.61186/mth.13.26.63
استادیار، دانشکده هنر، دانشگاه سمنان. ، n_sadati@semnan.ac.ir
چکیده: (806 مشاهده)
تاریخ فلسفه‌اسلامی نشان می‌دهد که فیلسوفان قبل از روانشناسان به مطالعه عملکردهای انسان در بخشی از مطالعات فلسفی به نام «علم‌النفس» پرداخته‌اند. روانشناسی تحت عنوان علم‌النفس، قرن‌ها مور توجه فلاسفه جهان و ایران بوده و کمتر فیلسوف و متفکری را از گذشته تاکنون می‌توان یافت که به مباحث احساس، ادراک، تفکر و توانایی‌های ذهنی نپرداخته باشد. با این حال در بحث ادراک، به ویژه ادراک تالیفی، اندیشه‌ای در گروهی از فیلسوفان دوره اسلامی به نام اخوان‌الصفا وجود دارد که بی‌شباهت به نظریه امروزی گشتالت نیست. نظریه گشتالت که فرآیندهای ادراکی مغز را مورد مطالعه قرار می‌دهد بیانگر آن است که عمل اصلی ذهن، کل‌نگری است. به این مفهوم که در ادراک یک مجموعه یا یک ساختار، کلِ ساختار است که دریافت می‌شود و نه تک تک اجزای آن. به عبارتی، اساس تفکر در نظریه گشتالت، براین محور استوار است که نقش‌مایه‌های کلی، بر عناصر تشکیل دهنده آن برتری دارند و خواصی را دارا هستند که ذاتاً در خود آن عناصر موجود نیست. اخوان‌الصفا نیز، معتقد بودند که در مجموعِ معلوماتی از قبیل اعداد، اشکال، اصوات، الوان، الحان و... صفاتی هست که در مفردات آنها نیست. هدف از مقاله حاضر، تحلیل و مقایسه مفهوم ادراک تألیفی نزد اخوان‌الصفا با نظریه ادراک گشتالتی درهنر است. این مقاله که به روش توصیفی-تحلیلی نوشته شده، حول این سوال سامان یافته که نحوه تبیین رابطه کل با اجزاء در دیدگاه اخوان‌الصفا (ادراک تالیفی) و مبانی نظری گشتالت (ادراک-گشتالتی) درانواع هنر و صناعات، چگونه است؟ یافته‌های تحقیق نشان از همسانی دو دیدگاه در مبانی انسان‌شناسانه، خاستگاه انتقادی، کل نگری، رابطه کل با اجزاء و توجه به عوامل انتزاعی و غیر قابل مشاهده و ناهمسانی در مبانی هستی‌شناسی دارد. دربیان شباهت، هر دو ادراک را عمل اصلی نفس و ذهن (صرفنظر از تعریف این دو) می‌دانند، هردو استفاده از حواس را شرط لازم برای ادراک می‌دانند و هردو معتقدند که در ادراک کل، درکی بیش از مجموع اجزاء نهفته است. تفاوت این دو این است که کل-گرایی در اخوان‌الصفا، نتیجه تقدیر خداوند، حضور قلب، عنایت خدا و تاثیر افلاک دانسته می‌شود ولی گشتالت‌گرایان کل‌گرایی را نتیحه عملکرد ذهن و به عبارتی فطری و در نهایت نتیجه تربیت حواس می‌دانند.
فهرست منابع
1. اولسون، میتو اج و بی.آر هرگنهان. (1376)، مقدمه‌‌ای بر نظریه‌های یادگیری، ترجمه علی‌اکبر سیف، چ سوم، تهران: نشر دوران.
2. بلخاری قهی، حسن. (1388)، هندسه خیال و زیبایی؛ (پژوهشی در آرای اخوان‌الصفا درباره حکمت، هنر و زیبایی). تهران: موسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری.
3. تامسون، جیمز ماتسن. (1392)، نظریه‌های هنری در قرن بیستم، ترجمه داود طباطبایی، تهران: افکار.
4. حاتمی، محمدرضا. (1382)، روانشناسی و ارتباط ریشه‌‌ای با فلسفه. معرفت. سال دوازدهم (75)، 104-101.
5. حافظ نیا، محمدرضا. (1381)، مقدمه‌‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران: سمت.
6. حسینی، افضل السادات و حمیده فرح‌بخش. (1395)، مبانی فلسفی مکتب گشتالت و استنتاج دلالت‌هایی برای آموزش زبان انگلیسی، هفتمین همایش ملی انجمن فلسفه تعلیم و تربیت ایران، دانشگاه شیراز، 30 و 31 اردیبهشت،813-801.
7. خرازی، کمال و رمضان دولتی. (1375)، راهنمای روانشناسی شناختی و علم شناخت، تهران: نشر نی.
8. شاپوریان، رضا. (1386)، اصول کلی روانشناسی گشتالت، تهران: رشد.
9. رجبی، احسان. (1396)، تأملی در پیوند موسیقی و صناعات بشری با تأکید بر مفهوم تناسب تألیفی. تاریخ علم، دوره پانزدهم (2)، 206-173.
10. رضازاده، طاهر. (1387)، کاربرد نظریه گشتالت در هنر و طراحی، آینه خیال، سال دوم (9)، 37-31.
11. فاخوری، حنا و خلیل جر. (1391)، تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، ترجمه عبدالمحند آیتی، تهران: شرکت انتشارات علمی، فرهنگی.
12. قمیر، یوحنا (1363). اخوان‌الصفا یا روشنفکران شیعه مذهب، ترجمه و توضیح محمدصادق سجادی، تهران: فلسفه.
13. گروه علوم تربیتی، (1374). مبانی آرای تربیتی اخوان‌الصفا. حوزه و دانشگاه. سال اول (4)، 11.
14. محبوبی مقدم، مهران و علی حیدری. (1400). نگاهی نو به بحرهای عروضی بر پایه دانگ‌های موسیقی. فنون ادبی، سال سیزدهم (3)،80-65.
15. مقدم حیدری، غلامحسین. (1385)، قیاس ناپذیری پارادایم‌های علمی، چاپ سوم، تهران: نشر نی.
16. میزیاک، هنریک و ویرجینیا استاوت سکستون. (1376)، تاریخچه و مکاتب روانشناسی، ترجمه احمد رضوانی، چاپ دوم، مشهد: آستان قدس رضوی.
17. اخوان‌الصفا. (1957)، رسائل اخوان‌الصفا و خلان الوفا، القسم الریاضی، بیروت: دار بیروت، (للطباعه و النشر) دار صادر.
18. اخوان‌الصفا. (2017)، رسائل اخوان‌الصفا و خِلان الوفا. مراجعه خیرالدین الزرکلی، مملکه المتحده: موسسه هنداوی.
19. اخوان‌الصفا. (1928)، رسائل. المجلد 1-4. قاهره: المطبعه الربیه.
20. دوفو، جیوم. (بی تا)، رسائل اخوان‌الصفا و خلان الوفا، الهیئته المصریه العامه الکتاب.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
