دوره 11، شماره 22 - ( 12-1400 )
دوره 11 شماره 22 صفحات 32-17 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Rabani S A A, Khoddari Naeini S. A comparative study of depiction of astronomical texts and astrological texts in Iranian painting. mth 2022; 11 (22) :17-32
URL: http://mth.aui.ac.ir/article-1-1849-fa.html
URL: http://mth.aui.ac.ir/article-1-1849-fa.html
ربانی سیدعلی‌اصغر، خودداری نائینی سعید. مقایسۀ تطبیقی تصویرسازی متون نجومی و تنجیمی در نگارگری ایرانی. نشريه علمي مطالعات تطبيقي هنر. 1400; 11 (22) :17-32
1- کارشناس ارشد هنر اسلامی، دانشگاه هنر، تهران. ، ali.rabani1979@gmail.com
2- دانشیار، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر تهران.
2- دانشیار، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر تهران.
چکیده: (1199 مشاهده)
ستاره‌شناسی قدیم، به دو گرایش عمده نجوم (اخترشناسی) و تنجیم (اختربینی) تقسیم می‌شود. هر یک از این دو گرایش، ویژگی‌ها و مفاهیم خاص به خود را دارند. کتب و رسالات زیادی در زمینه نجوم و تنجیم به رشته نگارش درآمده‌اند. برخی از این متون مانند؛ صورالکواکب، التفهیم، عجایب‌المخلوقات و البلهان، در ادوار گوناگون بارها نسخه‌برداری و تصویرسازی شده‌‌اند. تصویرسازی برای ستاره‌شناسی (همچون سایر حوزه‌های علمی)، با نیت تسهیل فهم موضوعات و خاطرسپاری معانی، همواره مورد توجه مؤلفان و نسخه‌برداران بوده است. هدف این پژوهش ضمن در نظر داشتن اصول علم ستاره‌شناسی، واکاوی و مقایسه روش‌های تصویرسازی متون مربوطه و بررسی تأثیر نجومی یا تنجیمی بودن متن بر نوع تصویرسازی کتب حوزه‌های مذکور است. پرسش مقاله حاضر این است که تصویرسازی برای کتاب‌های حوزه نجوم و تنجیم در نگارگری ایرانی چه ویژگی‌هایی دارد؟ نگارندگان با روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد تطبیقی کوشیده‌اند شباهت‌ها، تفاوت‌ها، ویژگی‌ها، موضوعات غالب و نیز راهکارها و روش‌های اجرای تصویرگری کتب ستاره‌شناسی (با تفکیک متون نجومی از متون تنجیمی) در نگارگری ایرانی را تشریح نمایند تا تأثیر متن (معنا) بر تصویر (صورت) مشخص شود. نتایج پژوهش نشان می‌دهند که نگارگران در متون نجومی ملزم به رعایت ضوابطی بوده‌اند تا صحت و استناد علمی متن حفظ شود، لذا محدودیت‌هایی در نوع، شیوه و کیفیت تصویرسازی‌های این حوزه دیده می‌شوند؛ در حالی که برای تصویرگر متون تنجیمی چنین سخت‌گیری‌هایی وجود نداشته‌اند. تصویرسازی متون ستاره‌شناسی، آمیزه‌ای از واقع‌گرایی و خیالی‌نگاری است. نگاره‌های نجومی اغلب قالبی واقع‌گرایانه دارند و نگاره‌های تنجیمی بیشتر فضایی رؤیاگونه را به نمایش می‌گذارند.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
هنرهای تجسمی
فهرست منابع
1. اکبری، الهام و خودداری نائینی، سعید (1399). بررسی آرایه جدول در نسخ خطی؛ با تأکید بر متون قرون چهارم تا نهم هجری قمری. نگره، 15 (53)، 113-99.
2. امیریان، مریم (1387). "نشانه‌شناسی نگاره‌های نجومی قرن‌های 8 و 9 ه.ق.". پایان‌نامه کارشناسی ارشد، صنایع دستی. دانشگاه الزهرا (س)، تهران.
3. ابن ندیم، محمدبن‌اسحاق (1381). الفهرست. ترجمه محمدرضا تجدد، چاپ اول، تهران: اساطیر.
4. بلنیتسکی، الکساندر (1390). هنر تاریخی پنجکنت نقاشی و پیکرتراشی. ترجمه عباس‌علی عزتی، چاپ اول، تهران: مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن».
5. توسی، محمدبن‌محمد نصیرالدین (1381). صورالکواکب. تصحیح و مقدمه بهروز مشیری، چاپ اول، تهران: ققنوس.
6. ثابت‌کار، مژگان (1390). "تحلیل و بررسی صور فلکی در نگاره‌های ایرانی". پایان‌نامه کارشناسی ارشد، هنرهای تجسمی. دانشگاه هنر تهران.
7. حسن‌پور، محسن (1391). تصویرسازی. چاپ دوم، تهران: فاطمی.
8. حسنوند، محمدکاظم و نوری کریانی، توران (1395). بررسی حالات پیکره‌های انسانی در نگارگری دوره صفویه. دانش هنرهای تجسمی، 4 (1)، 18-1.
9. خودداری نائینی، سعید (1400). درآمدی بر تقسیم‌بندی موضوعی نسخه‌های خطی تصویرسازی‌شده در تمدن ایرانی. پژوهش‌نامه تاریخ تمدن اسلامی، سال پنجاه و چهارم (1)، 97-75.
10. دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه دهخدا. جلد نهم، چاپ دوم از دوره جدید، تهران: دانشگاه تهران.
11. ربانی، سید علی‌اصغر (1400). "واکاوی تأثیر تحولات هنری و نجومی بر نگاره‌های انسانی نسخ صورالکواکب قرن نهم هجری (مطالعه موردی 1059613 سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، 5036 کتابخانه ملی فرانسه و 2008401028 کتابخانه کنگره آمریکا)". پایان‌نامه کارشناسی ارشد، هنر اسلامی. دانشگاه هنر تهران.
12. رضازاده، طاهر (1397). شمایل‌نگاری صور نجومی در آثار هنر اسلامی. ترجمه طاهر رضازاده و مریم خسروشاهی، چاپ اول، تهران: مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن».
13. سودآور، ابوالعلاء (1383). کاربرد معیارهای "الاقدم اصح" و "یقین سابق" و مشکل مدارک "نیمه‌جعلی". نامه بهارستان، دفتر نهم-دهم (1 و 2)، 56-45.
14. سیدکریمی(حسینی)، سید عباس (1393). تصویر و مجسمه‌سازی در فقه شیعی. چاپ اول، قم: مدرسه اسلامی هنر.
15. شفرد، راونا و شفرد، راپرت (1393). 1000 نماد در هنر و اسطوره به چه معناست. ترجمه آزاده بیداربخت و نسترن لواسانی، چاپ دوم، تهران: نی.
16. صلیبا، جورج (1392). نجوم و احکام نجوم در دوره اسلامی. ترجمه یونس مهدوی. میراث علمی اسلام و ایران، سال دوم (1)، 63-52.
17. طاهری قمی، سید محمد (1401). نمودهای عجایب‌نگاری در چند نسخه برگزیده از ایران عهد ایلخانی و جلایری. رهپویه هنر- هنرهای تجسمی، 5 (2)، 47-29.
18. غزنی، سرفراز (1356). اسطرلاب یا شمارشگر نجومی. چاپ اول، تهران: آسمان.
19. گرابار، الگ (1396). شکل‌گیری هنر اسلامی. ترجمه مهدی گلچین عارفی، چاپ اول، تهران: حکمت سینا.
20. مثقالی، فرشید (1393). تصویرسازی. چاپ اول، تهران: نظر.
21. ناصحی، ابوذر و فدوی، سید محمد (1393). نقش خاندان قرچغای‌خان در پیشبرد هنرهای مکتوب قرن یازدهم شهر مشهد. هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، 19 (3)، 38-27.
22. نلینو، کارلو آلفونسو (1349). تاریخ نجوم اسلامی. ترجمه احمد آرام، چاپ اول، تهران: کانون نشر پژوهش‌های اسلامی.
23. Afify, M. (2018). The Role of astronomy in Islamic Painting of stars and their artistic symbols "A study to enrich the design field. Journal of Architecture, Arts and Humanistic Science, 3 (12), 477-496.
24. Carey, M. (2010). Mapping the Mnemonic: A Late Thirteenth-Century Copy of Al-SŪFĪ'S Book of the Constellations. Arab Painting: Text and Image in Illustrated Arabic Manuscripts. Contadini, A. (Ed.). Leiden and Boston: BRILL. 65-71. [DOI:10.1163/9789004236615_007]
25. URL 1: https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b84229574 (access date: 2022/08/08).
26. URL 2: https://digital.bodleian.ox.ac.uk/objects/c1caa84c-f6d2-483f-9eb4-2439cccdc801 (access date: 2022/10/26).
27. URL 3: https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b60006156/f107.item (access date: 2022/10/26).
28. URL 4: https://digitalcollections.nypl.org/items/f6933fa0-9f74-0137-26cd-2de6b6b98cf0 (access date: 2022/10/26).
29. URL 5: https://www.loc.gov/item/2008401028/ (access date: 2022/08/08).
30. URL 6: https://www.loc.gov/resource/plmp.m067 (access date: 2022/08/08).
31. URL 7: https://digital.staatsbibliothek-berlin.de/werkansicht?PPN=PPN746981422 (access date: 2022/08/08).
32. URL 8: https://digital.staatsbibliothek-berlin.de/werkansicht?PPN=PPN646281062 (access date: 2022/08/08).
33. URL 9: http://resolver.staatsbibliothek-berlin.de/SBB0000411800000000 (access date: 2022/08/08).
34. URL 10: https://www.qdl.qa/en/archive/81055/vdc_100023510136.0x000008 (access date: 2022/08/08).
35. URL 11: https://www.qdl.qa/en/archive/81055/vdc_100023630151.0x000002 (access date: 2022/08/08).
36. URL 12: https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b8410888f (access date: 2022/08/08).
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
