دوفصلنامه علمي

شهرستان سربیشه در استان خراسان جنوبی، به دلیل موقعیت ویژه جغرافیایی، همواره تحت تأثیرات فرهنگی و اجتماعی اقوام کوچ­رو و مهاجر قرارگرفته است. نتیجه این تعاملات در مقاله پیش رو، با هدف بررسی رابطه نقوش سفالینه ­های به دست آمده از چهار فصل کاوش باستان شناسی محوطه کهنک سربیشه و نقوش به کار رفته در دست­بافته های سنتی این منطقه بالاخص قالیچه­ های ذهنی­باف و گلیم آورده شده است. در این دستبافته­ها که حاصل سرپنجه عشایر بُهلولی، بلوچ و هنر بومیان این شهرستان می­باشند، سعی گردیده تا نقوش از نظر وجوه اشتراکی و افتراقی احتمالی و همچنین اصالت و هویت بومی بررسی گردند. پرسش اساسی این است که ارتباط معناداری میان نقوش یاد شده، وجود دارد؟ و این ارتباط چه حوزه هایی را شامل می شود؟ در این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، نقوش استخراج شده مطالعه و مقایسه تطبیقی گردیده و در گردآوری اطلاعات از روش میدانی، تصویربرداری از نمونه­ ها، مصاحبه با هنرمندان و مطالعه مستندات کتابخانه ­ای استفاده گردیده است. مطالعه صورت گرفته نشان داد که رابطه معناداری میان نقوش سفالینه­ها و دستبافته­­های سنتی منطقه وجود داشته و زمینه­های اشتراکی فراوانی دارند. نقوش ساده و ترکیبیِ تجریدی ملهم از گیاهان، طبیعت واشیا، بیشترین گروه نقوش را تشکیل داده و نقوش انسانی، جز در دستبافته­ ها، در سفالینه­ های کهنک قابل شناسایی نیست. استفاده از نقوش و فرم­های مشابه در سفال و دستبافته­های منطقه، نشان از تداوم و پیوستگی فرهنگی و همچنین شرایط زیست ­محیطی، اعتقادات و باورداشت­ های آنان دارد. با توجه به اینکه در تطبیق برخی از نقوش سفالینه­ ها، مشابه بومی به دست نیامد، لذا بنا بر فرض وارداتی بودن نقوش، می­توان منشاء برخی از آن­ها را گونه­های سفال نیشابور دانست.