دوفصلنامه علمي

اعداد و تقسیمات هندسی مشخص، به‌دلیل جذابیت قاعده‌های نهفته در آنها همواره مورد توجه پیشینیان بوده‌اند. اما در معماری ساختمان‌های اخیر بعد از دوره پهلوی اول تا به امروز، به تناسبات و روابط اعداد کمتر توجه ‌شده است و بهره‌گیری از سیستم دقیق تناسبات به‌عنوان اصلی بازتولیدشدنی برای دستیابی به زیبایی، مطرح نمی‌شود. ازاین‌رو، نگارندگان این تحقیق برآن شدند تا به بررسی توصیفی- تحلیلی تناسبات در حیاط مساجد دوره صفویه اصفهان بپردازند. مساجد دوره صفویه اصفهان از آن جهت مورد توجه قرار گرفت که معماری ایرانی- اسلامی در این دوره به اوج شکوفایی خود می‌رسد و اصفهان، پایتخت این جلوه‌گری‌هاست.

پژوهش حاضر، تغییرات و ویژگی‌های تناسبات حاکم بر حیاط مساجد دوران صفویه را بررسی می‌کند تا به این مسئله بپردازد که چه نسبت یا نسبت هایی بین اضلاع حیاط مساجد برقرار است. مساجد دوره صفویه اصفهان ازمنظر تاریخ و حاکمیت، به سه دوره تقسیم می‌شود. از هر دوره، سه مسجد براساس پراکندگی زمانی انتخاب و تحلیل شد. روش تحقیق، استقرایی بوده که باتوجه‌به غیرتصادفی‌بودن نمونه‌های موردِبررسی، به شیوه شبه‌تجربی ابعاد و اندازه‌های حیاط مساجد برمبنای رعایت تناسبات تحلیل و بررسی شده‌اند. روش گردآوری داده‌ها در این پژوهش به‌شیوه بررسی اسناد و مدارک کتابخانه‌ای و تحلیل نقشه‌ها و داده‌های تصویری ابنیه است. با بررسی‌های انجام‌شده، چنین استنباط شد که نسبت بین طول و عرض حیاط مساجد، به تناسب 1.118 نزدیکی بیشتری دارد. همچنین، در ابعاد کلی حیاط مسجد از پیمون ایرانی استفاده شده است.