TY - JOUR T1 - Studying inscriptions and decorations of Zand and Qajar talismanic shirts preserved in Iranian museums TT - مطالعه کتیبه‌ها و تزئینات جامه‌های فتح زند و قاجار محفوظ در موزه‌های ایران JF - mthonar JO - mthonar VL - 11 IS - 21 UR - http://mth.aui.ac.ir/article-1-1650-fa.html Y1 - 2021 SP - 35 EP - 53 KW - Zand and Qajar art KW - Armor KW - Talismanic shirts KW - Inscription KW - Decoration. N2 - جامه‌های فتح یا پیراهن‌های طلسم، نوعی لباس و پوشش خاص هستند که به قرن 9هـ ./ 15م. و پس از آن منسوب‌اند. بارزترین مشخصه آنها، استفاده گسترده از متون مقدس در قالب کتیبه و خوشنویسی است. در کنار کتیبه‌ها، انواع نقوش، نمادها و علائم طلسمی نیز در جامه‌ها به‌کار رفته‌اند. تولید این دسته از پوشاک، در ایران از دوره صفوی آغاز شده و در دوران زند و قاجار نیز به شکل‌های مختلف ادامه پیدا کرده است. مقاله حاضر به روش توصیفی-تحلیلی تطبیقی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و میدانی، درصدد پاسخ به این پرسش است که جامه‌های فتح زند و قاجار از نظر ساختار بصری و محتوایی، دارای چه ویژگی‌هایی هستند؟ هدف پژوهش، مطالعه بصری و محتوایی عناصر به‌کاررفته در جامه‌های فتح زند و قاجار در جهت روشن شدن ارتباط بین مفاهیم کتیبه‌ها و نقوش و پی بردن به عوامل تأثیرگذار بر جامه‌ها است. نتایج به‌دست‌آمده نشانگر آن هستند که محتوای کتیبه‌ها و نقوش به‌کاررفته در جامه‌ها با یکدیگر مرتبط بوده و مضامین متون مقدس، نمادها و علائم به‌کاررفته در آنها، هر یک به‌نوعی بیانگر پیروزی، غلبه بر دشمنان و حفاظت در برابر انواع شرایط دشوار است. شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حاکم بر دوران زند و قاجار و عواملی چون؛ مذهب، مشروعیت‌بخشی به حکومت و باستان‌گرایی، از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر نمونه‌های موجود محسوب می‌شوند. بر این اساس، علاوه بر استفاده از خوشنویسی به‌عنوان تزئین غالب، استفاده از نمادهای باستانی نیز مهم‌ترین وجه اشترک این آثار است و تفاوت بین نمونه‌های موجود در نحوه طراحی لباس، میزان استفاده از کتیبه نسبت به نقش و شیوه اجرای تزئینات است. M3 10.61186/mth.11.21.35 ER -