دوره 13، شماره 25 - ( 6-1402 )
دوره 13 شماره 25 صفحات 77-59 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
pourzarrin R, javani A. (2023). Studying the geometric structure of the painting depicting the killing of Arjasab by Esfandiar in Ruain Dej. (Shahnameh Baysanghori version, 833 AH). mth. 13(25), 59-77. doi:10.61186/mth.13.25.59
URL: http://mth.aui.ac.ir/article-1-1956-fa.html
URL: http://mth.aui.ac.ir/article-1-1956-fa.html
پورزرین رضا، جوانی اصغر. مطالعه ساختار هندسی نقاشی کشته شدن ارجاسب به دست اسفندیار در رویین دژ (نسخه شاهنامه بایسنقری 833 ق) نشريه علمي مطالعات تطبيقي هنر 1402; 13 (25) :77-59 10.61186/mth.13.25.59
رضا پورزرین1 
، اصغر جوانی* 2
، اصغر جوانی* 2
1- دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشکده پژوهش های عالی هنر و کارآفرینی، دانشگاه هنر اصفهان.
2- استاد، دانشکده هنرهای تجسمی و کاربردی، دانشگاه هنر اصفهان. ،a.javani@aui.ac.ir
2- استاد، دانشکده هنرهای تجسمی و کاربردی، دانشگاه هنر اصفهان. ،
چکیده: (712 مشاهده)
هندسه یکی از مهمترین عوامل طرح ریزی ساختار اثر در نقاشی ایرانی بوده است؛ و به عنوان یک عنصر هویت پرداز، زمینه سازکیفیتی منحصر به فرد در نقاشی ایرانی شده است. در حقیقت ما در نقاشی ایرانی شاهد زبان تصویری ویژه ای هستیم که از تعامل میان فرم و محتوا شکل گرفته است؛ و برحسب روابط و تناسبات هندسی و از طریق محاسبه سازمان یافته است، این مقاله با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی موردی و با فنون جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای تلاش می کند با مطالعه دقیق نقاشی "کشته شدن ارجاسب به دست اسفندیار در رویین دژ" به آشکار ساختن ساختار هندسی نقاشی مذکور بپردازد. لذا هدف از این پژوهش مطالعه ساختار هندسی حساب شده و هدفمند در راستای مضمون روایت در نقاشی مذکور می باشــد. بدین منظور سوال های اصلی پژوهش عبارتند از: ساختار هندسی در نقاشی مورد نظر کدام است؟ آیا نقاش از هندسه به صورت هدفمند و در جهت مضمون روایت در نقاشی استفاده نموده است؟ حاصل تطبیق و نتیجه بررسی‌ها نشان می‌دهد: 1. هنرمند در نقاشی کشته شدن ارجاسب به دست اسفندیار در رویین دژ، سازمانی دقیقاً محاسبه شده از عناصر هندسی و نظامی از روابط خطی و فرمی را کشف و آن را در جهت مضمون نقاشی استفاده نموده است. 2. با کاهش عناصر تجسمی به شکل‌های هرچه بنیادی‌تر (دایره، مثلث، مربع، پنج‌ضلعی) و نزدیک‌سازی این اشکال به خلوص هندسی و چند رنگ اصلی روی سطح تصویر، ساختار هندسی معماری فضا را بازسازی کرده است. 3. نقاش در جانمایی عناصر سازنده اثر از فن خط‌کشی سنتی و تناسبات ریاضی و روابط عددی استفاده نموده است.
واژه‌های کلیدی: هندسه، نقاشی ایرانی، شاهنامه بایسنقری، کشته شدن ارجاسب به دست اسفندیار در رویین دژ، فن خط کشی سنتی
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
هنرهای تجسمی
فهرست منابع
1. آرناسون، ی. ه. (1367). تاریخ هنر مدرن (نقاشی، پیکره‌سازی و معماری). ترجمه محمدتقی فرامرزی، چاپ اول، تهران: نگاه.
2. آژند، یعقوب (1387). مکتب نگارگری هرات. چاپ اول، تهران: فرهنگستان هنر.
3. افشارمهاجر، کامران و بهشتی، طیبه (1394). چگونگی روند ترکیب‌بندی در نگاره‌های ایرانی (مورد پژوهشی: نگاره بازی شطرنج بوزرجمهر و سفیر هند از نسخه خطی شاهنامه بایسنقری). آینه میراث، دوره 13 (2)، 32-9.
4. افشارمهاجر (1394). گواه نظام شبکه‌ای در ترکیب‌بندی نگاره‌های نسخه خطی شاهنامه بایسنقری. هنرهای زیبا: هنرهای تجسمی، دوره 20 (4)، 47-39.
5. السعید، عصام و پارمان، عایشه (1399). نقش‌های هندسی در هنر اسلامی. ترجمه مسعود رجب‌نیا، چاپ هفتم، تهران: سروش.
6. بروک، اریک (1398). آموزش گام‌به‌گام طرح‌های هندسی اسلامی. ترجمه سونیا رضاپور، چاپ اول، تهران: یساولی.
7. بهرامیان، رعنا؛ هاشمی زرج‌آباد، حسن؛ زارعی، علی و پایدارفرد، آرزو (1395). بازشناسی تناسبات طلایی در نگاره‌های کمال‌الدین بهزاد (مطالعه موردی: نگاره ساخت مسجد جامع سمرقند). نگارینه هنر اسلامی، (10)، 31-16.
8. پاکباز، رویین (1381). در جست‌وجوی زبان نو: تحلیلی از سیر تحول هنر نقاشی در عصر جدید. چاپ سوم، تهران: نگاه.
9. پاکباز، رویین (1384). نقاشی ایران از دیرباز تا امروز. چاپ چهارم، تهران: زرین و سیمین.
10. پیرنیا، محمدکریم (1383). سبک‌شناسی معماری ایران. چاپ سوم، تهران: معمار.
11. حاتمی، شهریار (1400). نهان بر عیان: مهندسی تصویر در نگارگری ایران سده هشتم تا یازدهم ه.ق. چاپ اول، تهران: موزه هنرهای معاصر.
12. حاجی‌زاده، محمدامین؛ بیدختی، محمدعلی و عظیمی‌نژاد، مریم (1398). پژوهشی بر آرایه‌های هندسی موجود در نگاره‌های شاهنامه بایسنقری. نگارینه هنر اسلامی، دوره 6 (17)، 86-74.
13. حسینی‌راد، عبدالمجید (1384). شاهکارهای نگارگری ایران. چاپ اول، تهران: موزه هنرهای معاصر.
14. حکمی، شیرین (1377). دیوید هاکنی و عکاسی شهودی. هنر، (36)، 119-104.
15. زارعی فارسانی، احسان و قاسمی، مریم (1396). ساختار منحنی نگاره‌های ایرانی بر زمینه‌های معمارانه. پژوهش در هنر و علوم انسانی، (4)، 84-75.
16. سوارکوب، مهناز (1398). «مطالعه تطبیقی الگوهای هندسه پنهان در نگارگری مکتب شیراز و هرات». پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، مؤسسه آموزش عالی هنر، شیراز.
17. سهرابی نصیرآبادی، مهین و سالور، ندا (1395). مقایسه نگاره کشته شدن ارجاسب در رویین‌دژ به‌دست اسفندیار با دیگر نگاره‌های شاهنامه بایسنقری. جلوه هنر، (16)، 95-79.
18. سیدعباس‌زاده، میرمحمد (1380). روش‌های عملی تحقیق در علوم انسانی. چاپ اول، ارومیه: دانشگاه ارومیه.
19. سیدیوسف، حسین (1390). رساله جلدسازی (طیاری جلد). چاپ اول، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
20. شاهسوندی، شیده (1391). «بررسی هندسه پنهان در نگاره‌های هفت‌گنبد بهرام، اثر شیخ‌زاده». پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه هنر اصفهان.
21. صادق‌زاده، رضوان (1397). «ساختار بصری و عملکرد آن در نقاشی مکتب هرات». پایان‌نامه دکتری تخصصی، دانشگاه هنر اصفهان.
22. صالحی‌کیا، مریم و شاکری، میترا (1399). سیر تحول کتیبه‌نگاری در بناهای سلطنتی از اواخر دوره ایلخانی تا اوایل صفوی براساس نگاره‌های سه نسخه شاخص شاهنامه فردوسی. پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، دوره 10 (26)، 162-141.
23. عدل، شهریار (1379). هنر و جامعه در جهان ایرانی (بخش دو: یک جفت کاشی دوآتشه یادبود از کاشان مورخ سال 711 ق. پیمانه‌ها و خطوط تصحیح و تنظیم‌کننده در نقاشی شرقی). ترجمه ژاله کهنمویی‌پور، تهران: توس.
24. فدایی، فرزانه (1395). شناخت نظام هندسی پنهان در ساختار ترکیب‌بندی نقاشی ایرانی، مطالعه موردی: نگاره‌ای از نسخه ظفرنامه تیموری. نخستین همایش بین‌المللی هنر و صناعات در فرهنگ و تمدن ایرانی ـ اسلامی با تأکید بر هنرهای روبه‌فراموشی. اصفهان، (1)، 23-1.
25. فدایی، فرزانه (1395). شناخت نظام هندسی پنهان در ساختار ترکیب‌بندی نقاشی ایرانی. کنگره بین‌المللی زبان و ادبیات. مشهد، (1)، 23-1.
26. فردوسی، ابوالقاسم (1386). شاهنامه. چاپ سوم، تهران: هرمس.
27. قاضی‌زاده، خشایار (1382). هندسه پنهان در نگاره‌های کمال‌الدین بهزاد. خیال، (6)، 29-4.
28. کپس، جئورگی (1392). زبان تصویر. ترجمه فیروزه مهاجر، چاپ یازدهم، تهران: سروش.
29. کریچلو، کیت (1390). تحلیل مضامین جهان‌شناختی نقوش اسلامی. ترجمه حسن آذرکار، تهران: حکمت.
30. کنبی، شیلا (1391). نقاشی ایرانی. ترجمه مهدی حسینی، چاپ پنجم، تهران: دانشگاه هنر.
31. گری، بازیل (1369). نقاشی ایران. ترجمه عربعلی شروه، چاپ اول، تهران: عصر جدید.
32. ملک‌پائین، علی و چانگ‌هونگ، ژانگ (1398). بررسی هندسه پنهان در مکتب نگارگری هرات با تأکید بر نگاره به لشکر نمودن اسکندر سخن گوشه‌نشینان را. نگره. دوره 14(52)، 23-5.
33. محقق، حمزه؛ فلاح زواره، زهرا؛ ترکاشوند، عباس و فیضی، محسن (1400). کاربرد هندسه نقوش اسلامی در ارتقاء کارکرد نور در نماهای متحرک. پژوهش‌های معماری اسلامی، سال9 (32)، 192-171.
34. مراثی، محسن (1373). «هندسه بنیادی در نگاره‌های ایرانی». پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
35. نجیب‌اوغلو، گلرو (1398). هندسه و تزیین در معماری اسلامی. ترجمه مهرداد قیومی بیدهندی، چاپ سوم، تهران: روزنه.
36. نظرلی، مائیس (1390). جهان دوگانه مینیاتور ایرانی. ترجمه عباسعلی عزتی، چاپ اول، تهران: فرهنگستان هنر.
37. هاشمی، غلامرضا (1400). بررسی تطبیقی پارادایم قاب در نقاشی‌های هفت‌‌اورنگ فریر و شاهنامه شاه‌تهماسبی و تحلیل آن براساس نظریه بازتاب. هنر خراسان، (2)، 32-15.
38. هافتمان، ورنر (1385). اندیشه و کار پل کلی. ترجمه محسن وزیری‌مقدم، چاپ دوم، تهران: سروش.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
