دوره 10، شماره 20 - ( 11-1399 )                   دوره 10 شماره 20 صفحات 77-61 | برگشت به فهرست نسخه ها


XML English Abstract Print


1- دانشجوی دکتری باستان‌شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران.
2- دانشیار، گروه باستان‌شناسی دوران اسلامی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران. ، m_mortezayi2008@yahoo.com
3- دانشیار، گروه باستان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران.
چکیده:   (2717 مشاهده)
در طول قرن هفتم تا دهم هجری، هرات و قاهره، دو شهر مهم اسلامی در منطقه خاورمیانه محسوب میشدهاند. قاهره بهعنوان پایتخت دولت مملوکان در مقابل هرات بهعنوان پایتخت دولت تیموریان. در این مقاله، مسئله ساختوساز مجموعههای یادمانی و ابنیه مهم شهری، در محدوده دو شریان اصلی؛ خیابان هرات (قسمت جنوبی آن) و خیابان قصبه قاهره، مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است. هدف از این مقایسه، ارزیابی و تحلیل شباهتها و تفاوتهای ساختوساز در این دو شریان مهم شهری و در نتیجه آن، درک درست از تأثیرات احتمالی هر یک از آنها بر یکدیگر است. پرسش اصلی تحقیق آن است که ساختوسازهای انجامشده در طول دو  محور خیابان هرات و خیابان قصبه، چه وجوه اشتراک و افتراقی با یکدیگر داشتهاند؟ پژوهش، به روش تحلیلی- تاریخی صورت گرفته و گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانهای بر مبنای دو منبع اصلی و مقایسه و تحلیل اطلاعات آن با منابع فرعی دیگر انجام شده است. نتایج این پژوهش نشان میدهند که مجموعههای یادمانی ساختهشده در امتداد خیابان قصبه و قسمت جنوبی خیابان هرات، دارای مشابهت بودهاند. در بیشتر این ساختوسازها، مجموعههای وقفی با کاربری مذهبی- خدماتی به همراه مقبره واقف، در کنار مسیر خیابانها واقع بوده و این استقرارها، علاوه بر تزئین بدنههای شهری، به مسیر، صورت یک خیابان- مزار را نیز میدادهاند. همینطور، در نحوه استقرار ابنیه در طول محور خیابان هرات بر خلاف خیابان قصبه، یک نظم بهنسبت تعریفشده شهری نیز قابل مشاهده بوده است. در نهایت، از پژوهش فوق میتوان نتیجه گرفت که در قرون هفتم تا دهم ه.ق.، نوعی از طراحی محورهای شهری که در آنها به نوع استقرار و تعریف کاربری ابنیه در راستای محور توجه میشده، در منطقه خاورمیانه رواج داشته است.
متن کامل [PDF 1025 kb]   (624 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: معماری و ....

فهرست منابع
1. اوکین، برنارد (1386). معماری تیموری در خراسان. ترجمه علی اخشینی، چاپ اول، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
2. برن، دوریس ابویوسف (1391). معماری اسلامی در قاهره. ترجمه اردشیر اشراقی، چاپ اول، تهران: فرهنگستان هنر.
3. بلر، شیلا (1387). معماری و جامعه در دوره ایلخانیان (تحلیل وقف‌نامه ربع ‌رشیدی). ترجمه مهرداد قیومی، گلستان هنر، سال چهارم (13)، 73-48.
4. بلر، شیلا و بلوم، جاناتان (1381). هنر و معماری اسلامی. ترجمه یعقوب آژند، چاپ اول، جلد دوم، تهران: سمت.
5. پنجه، معصومعلی (1384). خطط‌نگاری در مصر اسلامی. تاریخ و تمدن اسلامی، 1 (2)، 173-152.
6. پوگاچنکووا، گالینا (1387). شاهکارهای معماری آسیای میانه. ترجمه داود طبایی، چاپ اول، تهران: فرهنگستان هنر.
7. حافظ ابرو، شهاب‌الدین خوافی (1349). جغرافیای حافظ ابرو قسمت ربع خراسان هرات. تصحیح نجیب مایل هروی، چاپ اول، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
8. خواندمیر، غیاث‌الدین (1372). مآثرالملوک: به ضمیمه خاتمه خلاصه‌الاخبار و قانون همایونی. تصحیح میرهاشم محدث، چاپ اول، تهران: مؤسسه فرهنگی رسا.
9. خواندمیر، غیاث‌الدین (1388). مکارم‌الاخلاق. تصحیح محمد عشیق، چاپ دوم، تهران: میراث مکتوب.
10. زمچی اسفزاری، معین‌الدین (1338). روضات الجنات فی اوصاف مدینه الهرات. تصحیح کاظم امام، چاپ اول، جلد اول، تهران: دانشگاه تهران.
11. سلجوقی، فکری (1343). خیابان. چاپ اول، کابل: انجمن جامی.
12. سلجوقی، فکری (1386). رساله مزارات هرات. چاپ دوم، هرات: احراری.
13. سلطان‌زاده، حسین (1392). فضاهای شهری با بافت‌های تاریخی ایران. چاپ پنجم، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
14. سمرقندی، کمال‌الدین‌عبدالرزاق (1372). مجمع‌البحرین و مطلع‌السعدین. تصحیح عبدالحسین نوایی، چاپ دوم، جلد دوم، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
15. گلمبک، لیزا و ویلبر، دونالد (1374). معماری تیموری در ایران و توران. ترجمه کرامت‌الله افسر و یوسف کیانی، چاپ اول، تهران: سازمان میراث فرهنگی.
16. مقریزی، تقی‌الدین احمد بن علی بن عبدالقادر بن محمد (1397). پندها و عبرت‌ها از بناها و آثار تاریخی مصر (ترجمه خطط مقریزی). ترجمه پرویز اتابکی، چاپ اول، جلد چهارم، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
17. واعظ، اصیل‌الدین عبدالله (1386). مقصد الاقبال سلطانیه و مرصد الامال الخاقانیه. تصحیح نجیب مایل هروی، چاپ دوم، تهران: پژوهشکده علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
18. هروی، سیف ابن محمد بن یعقوب (1385). تاریخ‌نامه هرات. تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، چاپ دوم، تهران: اساطیر.
19. هیلن‌براند، رابرت (1386). معماری اسلامی (فرم، عملکرد و معنی). ترجمه ایرج اعتصام، چاپ اول، تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری. Allen, T. (1983). Timurid Herat. Tubinger: Tubinger Atlas.
20. Baskan, S. (2007). Archaeological and architectural detection about the samarkand shah-izinda. International conference Islamic Civilization in Central Asia. Istanbul: research center for Islamic History. 33-36.
21. Blair, S.(1986).The Mongol capital of Sultaniya. Iran, 24 (1), 139-151. [DOI:10.2307/4299771]
22. Blair, S. (2014).Tabriz: International Entrepôt under the Mongols. In Politics, Patronage and the Transmission of Knowledge in 13th-15th Century Tabriz. Leiden: Brill. 321-356. [DOI:10.1163/9789004262577_013]
23. Golombek, L. (1969). The Timurid shrine at Gazurgah. Toronto: University of Toronto press.
24. Golombek, L. (1983). The resilience of the Friday mosque. Muqarnas (1) 1. 95-102. [DOI:10.2307/1523073]
25. Hillenbrand, R. (2004). The Timurid Achievement in Architecture. in a survey of Persian Art from prehistoric times to the present. Daneshvari, Abbas (Ed.). Costa Mesa: Mazda. 83-124.
26. Masson, M.E. & Pugachenkova, G.A. (1980). shakhri syabz pri Timure I Ulug Beke2. IRAN, 18 (1), 121-143. [DOI:10.2307/4299695]
27. O'Kane, B. (1996). Monumentality in Mamluk and Mongol Art and Architecture. Association of Art History, 19 (4), 499-522 . [DOI:10.1111/j.1467-8365.1996.tb00683.x]
28. O'Kane, B. (2017). Architecture and court cultures of the fourteenth century. A companion to Islamic Art and Architecture. Barry Flood, Finbarr & Nesipuglu, Gurlu (Eds.). Oxford: John Wiley & Sons. 585-615. [DOI:10.1002/9781119069218.ch23]
29. Subtelny, M. (1991). A Timurid educational and charitable foundation: THE IKHLASIYYA COMPLEX OF ALI SHIR NAVAI IN 15TH-CENTURY HERAT AND ITS ENDOWMENT. Journal of the American Society, 3(1).38-61. [DOI:10.2307/603748]
30. Williams, C. (2002). Islamic monument in Cairo. New York: The American University in Cairo.
31. Yeomans, Ri.(2006). The art and Architecture of Islamic Cairo. London: Garnet.

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.