دوره 10، شماره 20 - ( 11-1399 )
دوره 10 شماره 20 صفحات 14-1 |
برگشت به فهرست نسخه ها
استادیار، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه کاشان ، mrgh73@yahoo.com
چکیده: (3881 مشاهده)
امروزه، چهار نسخه "جامع‌التواریخِ" تولیدشده تحت نظارت خود رشیدالدین فضلالله در آغاز سده هشتم/چهاردهم باقی مانده‌اند؛ سه نسخه به زبان فارسی و یک نسخه به زبان عربی. حدود یک قرن پس از کتابت، هر چهار نسخه در تملک شاهرخ پادشاه تیموری بوده‌اند. از آنجایی که این کتب ناقص بوده‌اند، شاهرخ به مورخ دربار خویش حافظ ابرو می‌فرماید که نسخه‌های فارسی را تکمیل کند. در روند تکمیل یکی از نسخ، تغییراتی قابل‌تأمل هم در متن و هم در تصاویر آنها صورت می‌گیرند. از آنجا که تیموریانِ حنفی‌مذهب به سختگیری‌های مذهبی شهره بودند، مطالعه دست‌کاری‌های آنان در بخش تاریخ صدر اسلام "جامع‌التواریخ" اهمیت فراوانی دارد. این مقاله که حاصل بررسی اصل نسخه‌ها در کتابخانه کاخ توپکاپی است، با بهره‌گیری از مطالعه کتابخانه‌ای و نسخه‌شناختی، و به روش‌های تطبیقی و تاریخی انجام شده است. یکی از اهداف این نوشتار در حوزه متن‌شناسی، تبیین ضرورت توجه به تاریخچه نسخ خطی و مهاجرت‌های آنها در روند تصحیح متون است. در حوزه تصویر نیز به مطالعه تطبیقی تصاویر افزوده‌شده به این نسخه‌ها در دوره‌های ایلخانی و تیموری پرداخته می‌شود. مهم‌ترین سؤالات مطرح در این راستا از این قرار هستند؛ حافظ ابرو تا چه میزان و در چه بخش‌هایی از متن "جامع‌التواریخ" دست‌کاری کرده است؟ در فرآیند بررسی تصاویر خلفای راشدین، کدام خلیفه اهمیت بیشتری برای تیموریان داشته است و چرا؟ یکی از یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که جدیدترین چاپ "جامع‌التواریخ"، در حقیقت "مجمع‌التواریخ" اثر حافظ ابرو بوده که به اشتباه نوشته رشیدالدین دانسته شده است. همچنین می‌توان گفت که در نسخه‌های جامع‌التواریخی که توسط حافظ ابرو تکمیل شده‌اند، تأکید بیشتری بر روی ابوبکر وجود دارد که این تأکید هم در دست‌کاری‌های حافظ ابرو در متن مشهود است و هم در تصاویری که از خلفای اربعه ترسیم شده است.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
هنرهای تجسمی
فهرست منابع
1. بویل، ج. آ. (1366). تاریخ دودمانی و سیاسی ایلخانان. در: تاریخ ایران کمبریج. جلد 5. تهران: امیرکبیر. 395-289.
2. خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین (1333). تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر. زیر نظر محمد دبیر سیاقی، چاپ اول، جلد سوم، تهران: کتابخانه خیام.
3. رجب‌زاده، هاشم (1377). خواجه رشیدالدین فضل الله. چاپ اول، تهران: طرح نو.
4. رشیدالدین، فضلالله (717 ق.) جامع‌التواریخ. نسخه خطی شماره Hazine 1654، کتابخانه کاخ توپکاپی، استانبول.
5. رشیدالدین، فضلالله (1373). جامع‌التواریخ. تصحیح و تحشیه محمد روشن و مصطفی موسوی، چاپ اول، تهران: البرز.
6. رشیدالدین، فضلالله (1392). جامع‌التواریخ (تاریخ ایران و اسلام). تصحیح محمد روشن، چاپ اول، تهران: میراث مکتوب.
7. رشیدالدین، فضلالله و حافظ ابرو (714 ق./ 829 ق.). جامع‌التواریخ و مجمع‌التواریخ. نسخه خطی شماره Hazine 1653، کتابخانه کاخ توپکاپی، استانبول.
8. غیاثیان، محمدرضا (1396). نسخه مصورِ کتابی از رشیدالدین و حافظ ابرو در کتابخانه کاخ توپکاپی (خزینه 1653). آینه میراث، (60)، 48-27.
9. غیاثیان، محمدرضا (1398). جامع‌التواریخ رشیدالدین فضلالله همدانی (کتابت 714 ه.ق.) و مجمع‌التواریخ حافظ ابرو (کتابت 829 ه.ق.). چاپ اول، تهران: میراث مکتوب.
10. محمدجعفری، رسول (1395). بررسی و ارزیابی دیدگاه شهید مطهری درباره حدیث "مجدد دین". تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال سیزدهم (3)، 167-141.
11. نوائی، عبدالحسین (1341). اسناد و مکاتبات تاریخی ایران از تیمور تا شاه اسماعیل. چاپ اول، تهران: بنگاه ترجمه و نشر.
12. Binbaş, İ. E. (2016). Intellectual Networks in Timurid Iran: Sharaf al-Dīn ʻAlī Yazdī and the Islamicate Republic of Letters. New York: Cambridge University Press. [DOI:10.1017/CBO9781107286368]
13. Blair, S. S. (1995). A Compendium of Chronicles: Rashid al-Din's Illustrated History of the World. London: Nour Foundation.
14. Boyle, J. A. (1971). Rashīd al-Dīn: The First World Historian. Iran, 9, 19-26. [DOI:10.2307/4300435]
15. Browne, E. G. (1908). Suggestions for a Complete Edition of the Jami'u't-Tawarikh of Rashidu'd-Din Fadlu'llah. Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, 40 (1), 17-37. [DOI:10.1017/S0035869X00037254]
16. Christie's (2017). Art of the Islamic and Indian Worlds Including Oriental Rugs and Carpets, 27 April 2017. London: Christie's.
17. Ettinghausen, R. (1955). An Illuminated Manuscript of Hāfiz-i Abrū in Istanbul. Part I. Kunst des Orients, 2, 30-44.
18. Ghiasian, M. R. (2015). The 'Historical Style' of Painting for Shahrukh and Its Revival in the Dispersed Manuscript of Majmaʿ al-Tawarikh. Iranian Studies, 48 (6), 871-903. [DOI:10.1080/00210862.2014.920221]
19. Ghiasian, M. R. (2018a). Lives of the Prophets: The Illustrations to Hafiz-i Abru's "Assembly of Chronicles". Leiden: Brill. [DOI:10.1163/9789004377226]
20. Ghiasian, M. R. (2018b). The Topkapı Manuscript of the Jamiʿ al-Tawarikh (Hazine 1654) from Rashidiya to the Ottoman Court: A Preliminary Analysis. Iranian Studies, 51 (3), 399-425. [DOI:10.1080/00210862.2018.1428085]
21. Hillenbrand, R. (2002). The Arts of the Book in Ilkhanid Iran. The Legacy of Genghis Khan. Komaroff, Linda & Carboni, Stefano (Eds.). New York: The Metropolitan Museum of Art. 135-167.
22. Hillenbrand, R. (2017). Holy Figures Portrayed in the Edinburgh Fragment of Rashīd al-Dīn's World History. Iranian Studies, 50 (6), 843-871. [DOI:10.1080/00210862.2017.1359816]
23. Inal, G. (1963). Some Miniatures of the Jamiʿ al-Tavarikh in Istanbul, Topkapi Museum, Hazine Library No. 1654. Ars Orientalis, 5, 163-175.
24. Inal, G. (1965). "The Fourteenth-Century Miniatures of the Jamiʿ al-Tavarikh in the Topkapi Museum in Istanbul, Hazine Library, No. 1653". PhD diss., University of Michigan.
25. Inal, G. (1992). Miniatures in Historical Manuscripts from the Time of Shahrukh in the Topkapi Palace Museum. In Timurid Art and Culture: Iran and Central Asia in the Fifteenth Century. Golombek, Lisa & Subtelny, Maria (Eds.). Leiden: E. J. Brill. 103-115.
26. Jahn, K. (1965). Rashīd-al-Dīn's History of India: Collected Essays with Facsimiles and Indices. London: The Hague. [DOI:10.1515/9783111716022]
27. Jahn, K. (1973). Die Geschichte der Kinder Israels des Rašīd ad-Dīn. Wien: Österreichische Akademie der Wissenschaften.
28. Komaroff, L. (1986). The Epigraphy of Timurid Coinage: Some Preliminary Remarks. The American Numismatic Society Museum Notes, 31, 207-232.
29. Melville, C. (1990). Pādshāh-i Islām: The Conversion of Sultan Maḥmūd Ghāzān Khān. Pembroke Papers, 1, 159-177.
30. Melville, C. (2008). Jāmeʿ al-Tawārīḵ. Encyclopaedia Iranica. vol. 14. Yarshater, Ehsan (Ed.). New York: Encyclopaedia Iranica Foundation. 462-468.
31. Melville, C. (2013). The Itineraries of Shāhrukh b. Timur (1405-47). Turko-Mongol Rulers, Cities and City Life. Durand-Guédy, David (Ed.). Leiden: Brill. 285-315. [DOI:10.1163/9789004257009_010]
32. Melville, C. (2016). Rashīd al-Dīn and the Shāhnāmeh. Journal of the Royal Asiatic Society, 26 (1-2), 201-214. [DOI:10.1017/S1356186315000693]
33. Milstein, R. (1986). The Iconography of Moses in Islamic Art. Jewish Art, 12-13, 199-212.
34. Natif, M. (2013). Rashīd al-Dīn's Alter Ego: The Seven Paintings of Moses in the Jāmiʿ al-tawārīkh. Rashīd al-Dīn: Agent and Mediator of Cultural Exchanges in Ilkhanid Iran. Akasoy, Anna; Burnett, Charles & Yoeli-Tlalim, Ronit (Eds.). London: The Warburg Institute. 15-37.
35. O'Kane, B. (1987). Timurid Architecture in Khurasan. Costa Mesa: Mazdâ.
36. Rice, D. T. (1976). The Illustrations to the "World History" of Rashīd al-Dīn. Edinburgh: Edinburgh University.
37. Subtelny, M. E. & Khalidov, A. B. (1995). The Curriculum of Islamic Higher Learning in Timurid Iran in the Light of the Sunni Revival under Shāh-Rukh. Journal of the American Oriental Society, 115 (2), 210-236. [DOI:10.2307/604666]
38. Tauer, F. (1958). Beiträge zur Kenntnis der Geschichtswerke Ḥāfiẓ-i Abrūs. Bibliotheca Orientalis, 15, 146-148.
39. Tauer, F. (1986). Ḥāfiẓ-i Abrū. Encyclopaedia of Islam. vol. III. Lewis, B.; Ménage, V. L.; Pellat, Ch. & Schacht, J. (Eds.). Leiden: E. J. Brill. 57-58.
40. URL 1: https://images.is.ed.ac.uk/luna/servlet/detail/UoEsha~4~4~57949~102600:World-istory,-f-48v(access date: 2021/02/02).
41. URL 2: https://images.is.ed.ac.uk/luna/servlet/detail/UoEsha~4~4~58215~102624:World-istory,-f-57r (access date: 2021/02/02).
42. URL 3: https://artgallery.yale.edu/collections/objects/15386 (access date: 2021/02/02).
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |