TY - JOUR T1 - Study of symbolic pictures of the Sun in mihrab and mihrab form Tombstones of 4th to 7th centuries of Hijri calendar TT - مطالعه نگاره​های نمادین خورشید در محراب و سنگ قبرهای محرابی شکل قرن 4 تا 7 ه. ق. JF - mthonar JO - mthonar VL - 7 IS - 13 UR - http://mth.aui.ac.ir/article-1-732-fa.html Y1 - 2017 SP - 63 EP - 78 KW - Chan par Flower KW - Cross KW - Mihrab tombstone KW - Roundels KW - Sun picture N2 - محراب و سنگ قبرهای محرابی، از دست‌ساخته‌های مهمی در ایران به شمار می‌روند که از کارکردهای دینی - آیینی متفاوتی برخوردارند. محراب مهم‌ترین مکان مسجد جهت بازنمایی قبله است و سنگ قبر، لوحی از مشخصات متوفی (نام، تولد، مرگ، مذهب) به نشانه تکریم و احترام برای متوفی است. سنگ قبرهای محرابی، به لحاظ فرمی شباهت بسیاری با محراب دارند. شباهت این دست‌ساخته‌ها، نه‌تنها در فرم ظاهری، بلکه در تزیینات ازجمله آیات قرآنی، ادعیه، اسلیمی و ختایی‌ها نیز مشهود است. یکی از مرسوم‌ترین نقوش در این دست‌ساخته‌ها، نگاره‌های نمادین وابسته به خورشید است. این مقاله باهدف شناخت مؤلفه‌های معنایی نقش خورشید، سعی در پاسخ به این مسأله دارد که نماد خورشید در چه اشکالی، با چه مفاهیمی و با چه افتراق و اشتراک‌هایی در محراب و سنگ قبرهای محرابی قرن 7-4 ه.ق. جدا از کارکرد آیینی این دست‌ساخته‌ها بازنمایی شده است؟ لذا تلاش بر آن است تا با روش تحلیلی- تطبیقی، نمادهای خورشید در این دست‌ساخته‌ها، شناسایی و مفاهیم آن ها در ایران باستان و نیز پس از ظهور اسلام بررسی و درنهایت وجوه اشتراک و افتراق آن ها آشکار گردد. یافته‌ها بیانگر آن است که نماد خورشید در اشکال متفاوتی ازجمله دایره، چلیپا، گل نیلوفر و شمسه در این دست‌ساخته‌ها به‌کاررفته است. تداوم نگاره‌های خورشید در این دست‌ساخته‌ها بیانگر در هم‌آمیزی فرهنگ ایرانی – اسلامی است که در حکمت ایران باستان نمادی از نور و روشنایی (اهورامزدا) بوده و پس از اسلام نیز به عنوان تمثیلی از جلوه نور الهی به ویژه در نقش شمسه تجسم‌یافته است. از میان نگاره‌ها، نقش دایره بیشترین کاربرد را در محراب‌ها و گل نیلوفر در سنگ قبرها داشته و نقش شمسه و چلیپا در محراب‌ها حضوری پررنگ داشته و در سنگ قبرها مشاهده نشده است. M3 ER -