TY - JOUR JF - mthonar JO - mth VL - 8 IS - 15 PY - 2018 Y1 - 2018/9/01 TI - Visual solutions in visualizing and legitimizing astrology in illustrated Falnama of the Safavid era TT - راهکارهای بصری در مصورسازی و مشروعیت بخشی به احکام نجوم در فال‌نامه های مصور دوره صفویه N2 - باور به تأثیر وضعیت اجرام آسمانی بر اتفاقات و رویدادهای زندگی انسان، از دیرباز در میان اقوام مختلف متداول بوده است. مفاهیم احکام نجومی در هنر ایران به‌صورت نقش­مایه­های تزیینی در فلزکاری و دیگر هنرهای کاربردی در دوره­های مختلف مورداستفاده قرار گرفته است، اما در فال‌نامه­های مصور دوره صفویه، این مفاهیم نه در ساحت تزیین بلکه در ماهیت اصلی خود؛ یعنی ابزاری برای پیش­گویی ظاهر شده است. پیش­گویی از طریق احکام نجومی در دوره اسلامی، با ممنوعیت نهاد دینی مواجه بوده است. با توجه به نقش تعیین­کننده مذهب در حکومت صفویان، این مسأله مطرح می­شود که پیش­گویی از طریق استفاده از مفاهیم احکام نجومی چگونه در نگارگری فال‌نامه­های مصور عصر صفوی نمود پیدا کرده و چه راهکارهایی برای مشروعیت­بخشی به آن در برابر ممنوعیت نهادهای دینی اتخاذ شده است؟ در این مقاله برای پرداختن به این مسأله با روش توصیفی_تحلیلی_تطبیقی، چهار نسخه فال‌نامه طهماسبی (پراکنده)، فال‌نامه فارسی موزه توپقاپی­سرای، فال‌نامه فارسی درسدن آلمان و فال‌نامه ترکی سلطان احمد اول موردمطالعه قرار گرفته است. در این پژوهش، ابتدا حضور مفاهیم احکام نجومی در نگاره­های این چهار نسخه موردبررسی قرار گرفته و پس از آن، نحوه تصویرسازی مفاهیم احکام نجوم و راهکارهای مشروعیت­بخشی به این شیوه پیش­گویی، تطبیق داده شده است. نتیجه این پژوهش حاکی از این است که به‌دلیل ممنوعیت شرعی استفاده از احکام نجوم در پیش­گویی، این مضامین در نگاره­های قدیمی­ترین نسخه فال‌نامه مورداستفاده قرار نگرفته و تنها در متن فال آن به این مفاهیم اشاره شده است، اما در نسخه­های بعدی، این مفاهیم به­طور مستقیم در نگاره­ها تصویرسازی شده و از راهکارهایی مثل استفاده از آیات قرآنی در هر نگاره، استفاده از شمایل­های مذهبی در کنار مضمون تنجیم و هم‌چنین استفاده از تصویر فرشتگان برای مشروعیت‌بخشیدن به کاربرد احکام نجومی در پیش­گویی، بهره گرفته شده است. SP - 39 EP - 54 AU - Akhavani, Saeid AU - Mahmoudi, Fattaneh AD - Associate Professor of art and architecture faculty, University of Mazandaran, Iran. KW - Painting of the Safavid era KW - Illustrated Falnama KW - Belief in forecasting KW - Astrology visualization KW - visual solution of legitimization. UR - http://mth.aui.ac.ir/article-1-1000-fa.html ER -