دوفصلنامه علمي

مقاله حاضر با اتخاذ رویکرد روانکاوی- فلسفی لاکان به بررسی دو اثر شاخص از سینمای ایران می‌پردازد. پری و هامون هر دو ساخته‌های داریوش مهرجویی، فیلم‌ساز مؤلف ایرانی هستند. شخصیت اصلی در هردو این فیلم‌ها، شخصیت‌هایی هستند که آشفتگی‌های روانی انسان مدرن را به تصویر می‌کشند. لاکان در تئوری‌هایش با مطرح‌کردن مفاهیمی چون "نام پدر"، "میل"، "ابژه کوچک"، "دیگری"، "سه‌گانه نفسانی"، "امر خیالی، امر نمادین و امر واقع"، این آشفتگی‌ها را عمیقاً بررسی و تحلیل می‌کند. پرسش اصلی این است که چگونه پری و هامون به‌عنوان دو شخصیت عصیان‌گر مدرن، می‌کوشند تا راهی به بیرون از ساحت نمادین لاکانی بیایند. از اهداف این تحقیق، یکی تحلیل راه‌کارهای متفاوت این دو شخصیت در دست‌یابی به امرواقع و بازگشت به امر خیالی و دیگر بررسی تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو شخصیت در برخورد با قواعد نام پدر و همچنین مقایسه رویکردهای هریک از آنها در به‌دست آوردن موردمیل بوده است. در این مقاله ابتدا مفاهیم لاکانی شرح و تفسیر شده‌اند و پس ‌از آن با روش تحلیل متنی، لایه‌های ضمنی و پنهان دو فیلم و شخصیت‌های اصلی آنها موردمطالعه قرارگرفته‌اند. همچنین، کاربردپذیری مفاهیم لاکان در هنر هفتم، سینما، به‌اجرا درآمده است. ازآنجا که به گفته لاکان، انسان راهی به بیرون از ساحت امر نمادین ندارد، ساختارشکنی‌ها و عصیان‌های پری و هامون محکوم ‌به شکست است؛ نه قادر به بازگشت به آرامش امر خیالی هستند و نه توان مواجهه با امر واقع را دارند. می‌توان گفت اگرچه جنس شکست این دو شخصیت با یکدیگر متفاوت است اما هردو محکوم به زندگی در ساحت امر نمادین هستند.