دوفصلنامه علمي

از گام‌های اساسی هنرمند در فرایند خلق اثر، معرفت به حسن و زیبایی است که بر آفرینش هنر او تأثیرگذار خواهد بود. زیبایی که در دیدگاه اسلامی با عنوان حسن مطرح است، فارغ از بود و نبود ادراک انسان در عالم هستی تجلی‌ می‌یابد. هنرمند به‌ویژه از جهت رسالتی که درقبال انتقال جلوه‌های حسن به جامعه مخاطب دارد، باید توانایی دریافت و مشاهده حسن را در فرایند خلق داشته باشد. در این راستا محققان بر لزوم ارتقای نگاه هنرمند و رسیدن از مرتبه بصر به بصیرت تأکید داشته و یکی از راه‌های مؤثر بر این ارتقا را تهذیب نفس دانسته‌اند. نظر به اینکه خداوند بصر را از مهم‌ترین ابزارهای تحصیل علم برای انسان برشمرده، درکنار تزکیه مسیر دیگری که کمتر بدان توجه شده، ارتقای مشاهده از راه تحصیل علم است که نیازمند ارائه راهکار است. مقاله حاضر که از نوع تحقیق بنیادی است، با هدف تبیین مبانی لازم و دست‌یابی به دستگاهی با مؤلفه‌های مشخص جهت فراهم‌ساختن مقدمات ورود به تدوین راهکارهای ارتقای مشاهده هنرمند، ضمن محوریت قراردادن آیات و روایات و بهره‌مندی از آرای علامه طباطبایی با مجموعه‌ای از روش‌های توصیفی- تحلیلی و استدلال قیاسی مسئله فوق را موردپژوهش قرار داده است. در این راستا با مبنا قراردادن مسیر تحصیل علم در انسان، تفکر را عامل مؤثر در ارتقای مشاهده دانسته و  تلاش کرده است تا با تجزیه و تحلیل تفکر، به ساختار و مؤلفه‌های مؤثر آن دست یابد. یافته‌ها نشان می‌دهند که تفکر هنرمند در ساختار خود 3 نوع مواجهه را دربرمی‌گیرد: مواجهه با نیاز، مواجهه با موضوع بیرونی و مواجهه با معلومات قبلی. اینها مؤلفه‌های ضروری‌ای هستند که در ارائه هرگونه راهکار جهت ارتقای مشاهده حسن در هنرمند باید موردتوجه قرار گیرند.